مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی

به گزارش مبشرین، رومن‌ها یا مردمان کولی، قومی هستند که در اروپا، آسیا، آفریقا و خاورمیانه زندگی می‌کنند. برخی از آنان به زبان مشترکی، که ممکن است از هندی گرفته شده باشد، صحبت می‌کنند و برخی نیز فرهنگ و آداب و رسوم مشابهی دارند.
 
تا اواخر قرن بیستم مردم کولی دائماً در حال نقل و انتقال و مهاجرت بودند. آنها براساس اماکنی که در آن زندگی می‌کنند به نام‌های مختلف نامیده می‌شوند و پس از جنگ جهانی دوم از سوی نازی‌ها فشارهای زیادی را متحمل شدند. همین امر موجب شد تا سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا به دلیل درد و رنج‌هایی که کولی‌ها با آن مواجه بودند، سرانجام در سال ۱۹۹۲، هشتم آوریل را به نام روز جهانی رومن‌ها نامگذاری کنند.
 
در مورد اصل و تبار کولی‌ها اقوال مختلفی وجود دارد؛ از جمله اینکه می‌گویند تبار کولی‌ها از هند و ایران و مناطق خاورمیانه و جنوب آسیاست که در حدود قرن چهارم میلادی مهاجرت کردند. برخی مورخان نیز گفته‌اند که رومن‌ها (کولی‌ها) در اواسط قرن پانزدهم میلادی (حدود سال ۱۴۴۰ میلادی) به مجارستان و صربستان و سایر کشورهای منطقه بالکان مهاجرت کردند و سپس در لهستان، روسیه، سوئد، انگلیس و اسپانیا پراکنده شدند.
 
رومن‌ها علاوه بر تخصص در شکار حیوانات و پیدا کردن غذا، در مورد داروهای گیاهی نیز تبحر داشتند. در گذشته آنها به دلیل روش عجیب لباس پوشیدنشان به راحتی قابل تشخیص بودند. زنان آنها لباس‌هایی تزئین شده می‌پوشیدند و از زیورهای مختلف استفاده می‌کردند. آنها حلقه‌های بزرگی را از جنس نقره به گوش خود آویزان می‌کردند که در نور آفتاب به زیبایی می‌درخشید. مردان کولی نیز لباس‌های رنگی بر تن می‌کردند و به دور گردن خود پارچه‌هایی می‌بستند. کولی‌ها علاوه بر مهارت‌ در شکار و صنایع دستی، در موسیقی نیز تبحر داشتند و در پیشرفت موسیقی در اروپا و کشورهای شمال آفریقا نقش مهمی را ایفا ‌کردند.
 

از جهت دین و باورهای اعتقادی نیز رومن‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ برخی از آنان مسلمان هستند مانند رومن‌هایی که در بوسنی و هرزگوین ساکن‌اند؛ برخی دیگر پیرو مذهب ارتدوکس مسیحیت هستند و در صربستان ساکن‌اند؛ بیشتر کولی‌ها کاتولیک‌اند و در اروپای غربی سکونت دارند. آنها بسیاری از اعتقادات گذشته خود را که پیش از گرویدن به دین مسیحیت داشتند حفظ کرده‌اند.

 

در این گزارش به بررسی زندگی یکی از کولی‌های مسلمان بوسنیایی به نام «محرّم سربوفسکی» پرداخته شده که علاوه بر اینکه هنرمند و سیاستمدار است،‌ قرآن کریم را نیز به زبان رومنی ترجمه کرده تا سایر رومن‌ها نیز بتوانند با معارف و آموزه‌های قرآنی آشنا شوند. این گزارش در وبگاه الجزیره منتشر شده و ترجمه آن در ادامه می‌آید:
 
«یک مرد ۶۰ ساله با چهره‌ای گندمگون، همراه با نسخه‌ای بزرگ از قرآن کریم. این تصویری است که هر پژوهشگر هنگام جست‌وجوی نام  «محرّم سربوفسکی» (Muharram Serbovsky) در گوگل با آن مواجه می‌شود. شبکه‌های تلویزیونی جمهوری‌های یوگسلاوی سابق او را به عنوان یک خواننده فولکلور می‌شناسند که با شخصیت کولی اصیل خود جلب توجه می‌کند، زیرا او در «شاتو اوزاری» (Château Uzariye) در نزدیکی اسکوپیه، پایتخت فعلی مقدونیه، که یکی از جمهوری‌های یوگسلاوی سابق بود، متولد شد. در منطقه‌ای که رومن‌ها(کولی‌ها) صدها سال پیش به آنجا آمده، ساکن شده و تبدیل به بخش مهمی از فرهنگ این منطقه شده بودند.
 
منطقه شاتو اوزاری بزرگترین محل سکونت رومن‌ها در جهان شمرده می‌شود و احتمالاً تنها منطقه‌ای است که زبان رومنی‌ زبان رسمی آنجاست. سربوفسکی در ۱۲ سالگی برای تأمین معاش خود شروع به خوانندگی کرد و بیش از ۳۰۰ قصیده سرود و چنان مشهور شد که در بین محبوب‌ترین مردم یوگسلاوی سابق در رده چهارم قرار گرفت و با وجود مشغول بودن به مراسم و مسافرت‌ها، یادگیری و آموختن را متوقف نکرد. لذا در دو رشته حقوق و فلسفه درجاتی را کسب کرد و سپس فوق لیسانس فلسفه گرفت. با وجود اینکه سربوفسکی تحصیلات خود را در سنین بالا به پایان رساند، دانشجویی کوشا شناخته می‌شد.
 
«اورهان بروگداروویچ» (Orhan Berogdarovic)، استاد فلسفه و استاد راهنمای پایان‌نامه سربوفسکی، می‌گوید: «او علاقه زیادی به یادگیری داشت، به کسب دانش اهتمام می‌ورزید و روحیه‌ای متواضع داشت. من او را یکی از شاگردان برجسته خود می‌دانم.»
 

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سربوفسکی ترجمه قرآن کریم به زبان رومنی است. نسخه‌ای از این ترجمه در کتابخانه مدرسه مقابل مسجد «غازی خسرو بیک»، که یکی از مهمترین بناهای تاریخی سارایوو، پایتخت بوسنی، است، نگهداری می‌شود.
 
 
ترجمه قرآن کریم
 
سربوفسکی در یکی از مصاحبه‌های خود گفته است: «پدر من امام جماعت مسجد بود. او این کار (ترجمه قرآن) را آغاز کرده بود تا این که وقتی به  آیه چهل و ششم سوره مبارکه بقره رسید اجل مهلتش نداد.»
 
وی می‌افزاید: «در سال ۱۹۸۳ میلادی در عالم رؤیا دیدم كه پدرم از من می‌خواهد كار خود را به پایان برسانم. این کار ۱۰ سال طول كشید تا آن را به اتمام رساندم. در این مدت من در دانشکده مطالعات اسلامی و الهیات سارایوو نیز در رشته شریعت اسلامی تحصیل کردم تا از محتوای آنچه ترجمه می‌کنم آگاه شوم؛ آنگاه کتاب انجیل و عهد عتیق را ترجمه کردم. انگیزه من برای این کار آن بود که چیزی از من به جا بماند تا مردم پس از مرگم مرا به یاد آورند و همچنین سه کتاب آسمانی را به جامعه کولی‌های سراسر جهان ارائه دهم تا آنان را با نخستین منابع فرهنگی پیوند دهم، و این کار به منزله دروازه‌ای باشد برای تعامل غنی آنها با محیط پیرامون خود در منطقه بالکان که اکثریت ساکنان آن مؤمن به دو دین مسیحیت و اسلام هستند. همچنین خواستم که همه رومن‌ها را با وجود اختلاف در لهجه‌های آنها یکپارچه سازم تا این زبان، زبان فصیح آنها باشد.»
 
سربوفسکی ادامه می‌دهد: «از جمله دشواری‌هایی که هنگام ترجمه قرآن با آن روبه‌رو شدم، نداشتن زبان رسمی برای رومن‌ها بود، زیرا زبان رومنی گویش‌های بسیاری دارد که تحت تأثیر مناطقی است که کولی‌ها در آن زندگی می‌کنند. بنابراین تلاش کردم تا ترجمه‌ای را ارائه دهم که همه رومن‌ها بدون در نظر گرفتن گویش‌های مختلف آن را درک کنند. من این زبان را ساده کردم و از اصطلاحات دشوار استفاده نکردم.»
 
سربوفسکی ارتباط مستحکمی با ملیت کولی دارد و آنها را «مردم بی‌گناه جهان» و طبیعت را مادر آنها می‌داند. به عقیده وی، کولی‌ها صلح‌جو هستند، اما متأسفانه قربانی درگیری‌هایی می‌شوند که در اطراف آنها رخ می‌دهد. او معتقد است که عدم ارتباط آنها با یک مکان خاص جغرافیایی باعث شده است که آنها «برای آزادی مبارزه نکنند، بلکه برای آن زندگی کنند».
 

 

رومن‌ها در اروپای شرقی
 
در سال ۱۹۶۹ میلادی سربوفسکی مانند اکثر هنرمندان محلی رومن، اسکوپیه را به مقصد بلگراد، که در آن زمان پایتخت و مرکز فرهنگی اصلی یوگسلاوی بود، ترک کرد. او در سال ۱۹۷۵ میلادی به شهر سارایوو نقل مکان کرد و از آن زمان به بعد در آنجا زندگی می‌کند. سارایوو در آن زمان پایتخت بوسنی و دارای فرهنگی غنی‌ بود که خواننده به فضای جهانی و شرقی آن جذب می‌شد و تجربه‌های منحصر به فرد و غنی موسیقی را تجربه می‌کرد. اگرچه فرهنگ رومنی در بوسنی در مقایسه با آلبانی، مقدونیه و کوزوو رواج کمتری دارد، رومن‌ها در طول جنگ‌های بوسنی در قرن گذشته میلادی، بسیار مورد آزار و اذیت قرار گرفته و بسیاری از آنها پناهنده شده‌اند.
 
رومن‌ها در جنگ جهانی دوم از سوی «فاشیست‌های کروات» در معرض مهاجرت خشونت‌آمیز قرار گرفتند و بسیاری از آنها به دلیل تکلم به زبان رومنی به قتل رسیدند. همین امر موجب شد تا بسیاری از کودکان رومن تمایل داشته باشند تا تمام نشانه‌های متمایز هویت رومنی خود را از بین ببرند. در حالی که موسیقی سایر هنرمندان رومن و موسیقی سنتی کولی با موسیقی پاپ مدرن و میراث رومنی هند آمیخته شده بود، سربوفسکی در بوسنی می‌خواست که موسیقی را به فرهنگ ترکی و عربی نزدیک‌تر کند.
 
سربوفسکی؛ سیاستمدار رومن در بوسنی
 
سربوفسکی در آغاز هزاره جدید به عنوان نماینده، فعال و مدافع رومن‌ها وارد پارلمان بوسنی شد. او پایان‌نامه دانشگاه خود را درباره «رومن‌ها و حقوق بشر» نوشت و یکی از فعالانی بود که در دادگاه استراسبورگ خواستار اعطای حق رومن‌ها در نامزدی برای ریاست‌جمهوری بوسنی شد و رومن‌ها سرانجام در این مطالبه پیروز شدند.
 
طبق سرشماری سال ۲۰۱۳ میلادی، تعداد رومن‌ها در بوسنی و هرزگوین ۱۲۵۰۰ نفر است. آنها زبان خاص خود را دارند که در بوسنی و هرزگوین تدریس نمی‌شود؛ اما آنها به زبان بوسنیایی نیز صحبت می‌کنند. پس از سلطه کشورهای محور در جنگ جهانی دوم، رومن‌ها در یوگسلاوی سابق سال‌های دشواری را سپری کردند و تعداد اعدام‌شدگان در کرواسی به ۲۸ هزار نفر و در صربستان به ۱۶ هزار نفر رسید. بوسنی و هرزگوین تنها کشور اروپایی بود که به لطف اقدام قاطع مسلمانان سرشناس بوسنیایی، از نسل کشی رومن‌ها جلوگیری شد. آنها کمیته نجات تشکیل دادند و با صدور فرمانی اعلام کردند که رومن‌ها بخشی از ملت بوسنی هستند و بدین ترتیب از مردم رومن در برابر قوانین تبعیض نژادی محافظت کردند.
 
نخستین زمان ورود پیروان دین اسلام به بالکان همزمان با فتح این منطقه توسط عثمانی‌ها طی قرون چهاردهم و پانزدهم میلادی بود. برخی از آنها در واحدهای نظامی به عنوان جنگجو مشغول بودند و برخی دیگر در ارتش خدمت می‌کردند. بعضی از رومن‌ها که در بوسنی، کوزوو و مقدونیه زندگی می‌کردند مسلمان بودند و بقیه در بالکان مذهب ارتدوکس داشتند. رومن‌ها به زبان مشترکی صحبت می‌کنند که ممکن است ریشه هندی داشته باشد. آنها در زندگی دائماً در حال نقل مکان و مهاجرت هستند و در زمان جنگ جهانی دوم توسط نازی‌ها و فاشیست‌ها مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. سازمان ملل متحد ۸ آوریل را به نام «روز جهانی رومن‌ها» نامگذاری کرده است تا یادآور درد و رنج‌ و آزار و اذیت آنها در طی سالها و فرهنگ غنی‌شان باشد.