حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر بابایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در مورد علم نافع و اینکه چه مقدار از فرایند آموزش و پژوهش کشور مبتنی بر این موضوع دینی است، گفت: علم نافع دو حالت دارد؛ یکی نوع علم تحصیل شده است که در زندگی فردی و اجتماعی کاربرد خاص مادی دارد و دیگر علومی که مانند قرآن و حدیث و عمدتاً علوم اسلامی که مفیدند، ولی ممکن است به آنها عمل نشود.
وی افزود: آنچه در برخی ادعیه از خداوند درخواست داریم که دچار علم لاینفع نشویم مراد این نیست که برخی علوم فی نفسه مفید نباشند. البته بجز موارد خاصی مانند سحر که در اسلام نهی شده‌اند، منظور این است که خداوندا به ما توفیق بده تا علمی که می‌خوانیم و آموزش می‌دهیم و یاد می‌گیریم نافع و مورد عمل ما باشد.
ارجحیت علم قرآن و حدیث
این قرآن‌پژوه با تصریح بر اینکه براساس لسان برخی از روایات، ارجحیت با علم قرآن و حدیث است، بیان کرد: حدیث شریف ثقلین مؤید این مطلب است؛ زیرا پیامبر(ص) فرمود که دو ثقل گرانبها یعنی قرآن و عترت را میان شما به یادگار می‌گذارم تا در پرتو تمسک به آنها گمراه نشوید. براین اساس معتقدم که محور علوم در حوزه باید قرآن و حدیث باشد. البته باب گسترده‌ای دارد و شامل عقاید، اخلاق و ... می‌شود، زیرا هر مسلمانی باید اعتقادات صحیح را با تفکر دریافت کند.
وی با اشاره به نقش کلیدی عقل در فهم دین تصریح کرد: قرآن کریم و روایات مکرراً ما را تشویق به عقلانیت فرموده‌اند و درک کتاب و سنت هم با عقل میسور و ممکن است. پس علوم عقلی هم اهمیت دارند.
انسان‌شناسی مبنای کاربردشناسی است
بابایی در پاسخ به این سؤال که مراد از کاربردی بودن علوم، کاربرد صرف مادی است؟ افزود: این مسئله به تعریف ما از انسان برمی‌گردد؛ اگر حیات انسان را در همین زندگی صرف مادی خلاصه کنیم، همین معنا را دارد، ولی اگر برای او دو ساحت مادی و معنوی قائل شدیم و به تعبیر قرآن، انسان بر اساس «نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي» منزلت یافته، در این صورت کاربر دو معنا دارد. پس اصل قضیه به انسان‌شناسی باز می‌گردد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه رویکرد مادی به علم و منحصرکردن کاربرد آن به زندگی دنیا در محیط‌های دانشگاهی و در حد کمتر در حوزه رواج یافته است، اظهار کرد: این آفتی است که علمای اخلاق و بزرگان باید رصد و بر جلوگیری از آن تأکید کنند؛ البته بشر همواره گرفتار این آفت بوده و فلسفه اینکه ثلث آیات قرآن در مورد معاد است همین مسئله است.
تطویل آسیب پژوهش نیست
بابایی در پاسخ به این سؤال که آیا کمیت‌گرایی به جای کیفیت‌گرایی در مقالات و پایان‌نامه‌ها آسیب برای پژوهش نیست؟ تصریح کرد: چندان این موضوع را آسیب نمی‌دانم، زیرا اگر کسی بخواهد از پایان‌نامه دفاع علمی کند تا مرتبه علمی خود را اثبات کند، می‌طلبد که فصول مختلفی داشته باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: البته موضوعاتی که برای پایان‌نامه انتخاب می‌شود، از ابتدا باید بر روی موضوع آن که آیا ظرفیت تبدیل به پایان‌نامه را دارد یا خیر بررسی شود، البته به هر حال پایان‌نامه با مقاله تفاوت دارد، هرچند مقالات طولانی را هم می‌توان به روش گذشته در دو شماره و بیشتر چاپ کرد.
مقدمات کرسی‌های آزاداندیشی
بابایی در پاسخ به این سؤال که یکی از مسائل پژوهشی که رهبر معظم انقلاب هم بر آن تأکید زیادی داشته‌اند بحث ترویج کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی است، چه موانعی سبب شده تا رشد مطلوب را نداشته باشیم؟ تصریح کرد: کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی فواید زیادی دارند، ولی آسیب مهم آنها از نظر بنده این است که مقدمات تشکیل این نوع کرسی‌ها، تشریفاتی و وقت‌گیر شده است. یک محقق و پژوهشگر باید ساعت‌ها وقت بگذارد تا مقدمات تشریفاتی مربوطه را طی کند و همین مسئله سبب کم‌انگیزگی می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که عمدتاً در ارزیابی پایان‌نامه و مقالات به ساختار صوری آن توجه می‌شود آیا نمی‌تواند این موضوع آسیب‌زا باشد، بیان کرد: به طلاب توصیه می‌کنم برای آنکه بتوانند به این سمت بروند و از تکرار و موازیکاری دوری کنند، قبل از آنکه وارد یک تحقیق می‌شوند، آن را به خوبی جست‌وجو کنند و اگر تکراری بود، وقت برای آن صرف نکنند. البته در موضوعات مهم، ولو آنکه تکراری باشد، نوشتن مقاله و پایان‌نامه با رویکرد و زاویه متفاوت فکری اشکالی ندارد، چون باعث تضارب آرا و بیان نظرات مخالف و موافق می‌شود.
خودسانسوری در ابراز نظرات
بابایی در پاسخ به این سؤال که یکی از اشکالات برخی محیط‌های علمی در حوزه و دانشگاه این است که صاحب‌نظران مجالی برای اظهارنظرهای متفاوت علمی بر خلاف جریان غالب ندارند، چه میزان با این موضوع موافقید؟ بیان کرد: نمی‌توانم در این مورد دقیق اظهارنظر کنم، چون باید تحقیق میدانی صورت بگیرد، ولی خودسانسوری و خودکنترلی وجود دارد، در حالی که اگر تحقیق و مطلبی روشمند و مبتنی بر موازین و مبانی هر علم باشد، فضای اظهارنظر آن در محیط‌های علمی هم باید وجود داشته باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پایان گفت: جای اظهارنظر علمی و نظریه‌پردازی مراکز علمی است، نه فضای عمومی و باب بیان این مطالب در میان متخصصان فنون باید باز باشد. البته معتقدم که مانع زیادی هم از این جهت نبوده است؛ همچنین حتی می‌توان مجالی برای ابراز نظرات شاذ و نادر هم در محیط علمی ایجاد کنیم، با قید اینکه انتشار مطالب در ملأ عام و روزنامه که به سنجش علمی نرسیده، درست نیست.
منبع:
ایکنا
لینک مستقیم :
http://mobasherin.ir/shownews.aspx?id=47826