مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی

 "اخبات اولین مقام طمأنینه و سکونت روحی است که لازم است نمازگزار در ابتداء تحت تأثیر نورانیت الهی، تمایلات خود را سرکوب سازد - چون وجود تمایلات، نشانه تعلقات نفسانی است-  و با کمال قدرت، رضایت الهی را اراده کند و با حق مأنوس باشد، تا آن جا که نه از مدح و تعریف خرسند شود و نه از نکوهش، ملامت مذمت متأثر باشد. در آن صورت به مقام ولای اخبات نائل می شود؛ مقامی که از خود کوچک بینی شروع و به خود نادیده گرفتن و سرانجام به طمأنیه و سکونت روحی می رسد و خلاصه اخبات آرامش پس از طوفان تکثر و تفرق، و ندیدن خویشتن است که دیگر خودی باقی نیست، بلکه مقام توحیدی را حاصل می سازد. که خداوند در قرآن فرمود:  ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات و اخبتوا الی ربهم اولئک اصحاب الجنة / یعنی آنان که ایمان آورده، عمل صالح انجام داده، خودی نمی بینند و به سوی پروردگارشان با فروتنی و ذلت رهسپارند، از بهشتیان هستند. "

آنچه در ادامه می آید سلسله بحث هایی درباره مقامات عرفانی نماز در قرآن برگرفته از کتابی با همین عنوان از سیدرضا هاشمی نجف آبادی است.

مقام دوم در نماز، مقام اخبات

قوله تعالی:  "و بشر المخبتین، الذین اذا ذکر الله وجلت قلوبهم و الصابرین علی ما اصابهم و المقیمی الصلوه و مما رزقناهم ینفقون / و مژده و بشارت بده به مخبتین، هم آنان که چون یاد خدا می شود، دل هایشان می لرزد و بر هر چه به ایشان می رسد، صابر و شکیبایند، همان ها که نمازگزارند و از آنچه به آنها داده ایم، انفاق می کنند. "
خبت در لغت به معنی زمین بلندی است که دارای شیب مطمئنی باشد، و اخبات یعنی رفتن به سرازیری قابل اطمینان و عمیق، بنابراین در حیثیت لغوی، دو مطلب مطرح است:  یکی اطمینان و دیگری شیب عمیق، یعنی با اطمینان خاطر به عمق سراشیبی رفتن، اخبات است.
پس وقتی انسان مؤمن، کمال آرامش روحی خود را به هر چه کوچک تر شدن در برابر خدا بداند و به نهایت کوچکی و ذلت در پیشگاه احدیت برسد، از آن به مقام اخبات تعبیر می شود که در آن جا کوچکی و ذلت همراه با اطمینان قلب است.
مقام اخبات چگونه مقامی است؟
مقامی است که مؤمن به سکونت خاطر و سکینه روحی نائل می شود، نه از غیر خدا می ترسد و نه از خطری می هراسد، عبودیت و فروتنی در برابر حق تعالی را بر هر چه عزتمندی ظاهری است، ترجیع می دهد.
اخبات پنجمین باب و پانزدهمین مقام و منزل در سیر آدمی است. در کتاب صد میدان، خواجه عبدالله انصاری، اخبارت را میدان سی و نهم دانسته، چنین می گوید:  از میدان تذلل، میدان اخبارت زاید و قوله تعالی و بشر المخبتیناشاره به آن است. اخبارت نرم خویی است، و تنگ دلی و ترس کاری مردی است که حقیقت اخلاص چشیده و عذر خلایق دیده و از خویشتن رسته. نشان چشیدن اخلاص، سه چیز است:  از تیمار رزق و از کوشیدن و از ساختن جهان برآسودن و در مداومت خدمت و استغراق اوقات و تصفیه انفاس آویختن و جهان و جهانیهان و آدمیان و جز ایشان را، از ادای دین خویش آزاد داشتن، که این سیره ابدال می باشد. وقتی مؤمن از حضیض دولت و بی ارزش لجن بودن به سوی خدا بالا برود - همان گونه که آدم از حضیض ذلت خاک و گل و لجن بودن با نفخه الهی به مقام دریافت علوم نائل و در پی فعلم آدم الاسماء کلها اخبات برایش حاصل گردید."   و وقتی آدمی به نقطه اوج برسد، سکون روحی پیدا می کند، که به آن اخبات می گویند. از این جهت، خواجه در منازل السائرین می گوید:  الا خبات هو السکون الی من انجذب الیه بقوة الشوق
پس در اخبات، سکونت و آرامش روحی وجود دارد که پس از جذب شدن به محبوب، ایجاد می شود.
و این که قرآن فرمود:  و اخبتواالی ربهم، به معنای آن است که سکنوا الی ربهم؛ یعنی در ظل اطف خدا، آسوده اند، که همان معنای فوق الذکر، یعنی رسیدن به نقطه اطمینان و سکینه روحی است.

اخبات اولین مقام طمأنینه و سکونت روحی است
از توضیحی که داده شده به خوبی روشن می شود که اخبات اولین مقام طمأنینه و سکونت روحی است که لازم است نمازگزار در ابتداء تحت تأثیر نورانیت الهی، تمایلات خود را سرکوب سازد - چون وجود تمایلات، نشانه تعلقات نفسانی است-  و با کمال قدرت، رضایت الهی را اراده کند و با حق مأنوس باشد، تا آن جا که نه از مدح و تعریف خرسند شود و نه از نکوهش، ملامت مذمت متأثر باشد. در آن صورت به مقام ولای اخبات نائل می شود؛ مقامی که از خود کوچک بینی شروع و به خود نادیده گرفتن و سرانجام به طمأنیه و سکونت روحی می رسد و خلاصه اخبات آرامش پس از طوفان تکثر و تفرق، و ندیدن خویشتن است که دیگر خودی باقی نیست، بلکه مقام توحیدی را حاصل می سازد. که خداوند در قرآن فرمود:  ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات و اخبتوا الی ربهم اولئک اصحاب الجنة / یعنی آنان که ایمان آورده، عمل صالح انجام داده، خودی نمی بینند و به سوی پروردگارشان با فروتنی و ذلت رهسپارند، از بهشتیان هستند.
و خلاصه، اخبات نخستین مرحله طمأنیه است که آدمی را به سوی مأمن و آسایشگاه روحی پیش می برد.
رسیدن به چنین مقامی را شرایطی است، از جمله این که باید نورانیت حقیقت بر تمایلات نفسانی غلبه کند، امیال حیوانی سرکوب گردد، قلب انسان به سمت حقائق اراده یابد و پذیرش حق و شدت اشتیاق به آن، مانع سرنگونی انسان به حفره ها و دره های هولناک و عمیق نفسانی شود، هیچ چیزی اراده انسان را خلل پذیر نسازد و هر لحظه اراده آدمی در این راه تقویت گردد نه از چیزی بترسد و نه از قدرتی بهراسد و خلاصه از خلق و ما خلق چشم بپوشد، که در این صورت به مقام اخبات رسیده است و از آثار اخبات این است که:  اول: با یاد خدا حالت لرزش دل پیدا می کند.  دوم: خویشتن دار و شکیباست، نه از آینده می ترسد و نه برگذشته محزون است، نه قدرت او را می لرزاند و نه معصیت او را می لغزاند.
سوم: به اقامه نماز همت دارد و حیثیت نماز را در شؤون فردی و اجتماعی محکم می سازد.
چهارم: در راه خدا انفاق می کند و از آنچه بهترین است بدون منت و آزار می بخشد.  چنین کسی به مقام اخبات نائل گردیده است و از ادامه ذکر و نماز نه تنها خسته نمی شود، بلکه لذت هم می برد.  حرام دارم با دیگران سخن گفتن - که تا حدیث تو گویم سخن دراز کنم. چگونه ممکن است کسی به این مقام رسیده باشد، و در او حزن و خوف درد و الم و خستگی و کسالت از عبادت باشد؟

منبع: شبستان

  منبع: مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی
       لینک مستقیم   :   http://mobasherin.ir/shownews.aspx?id=15717